Ποιός μπορεί να σταματήσει έναν επικίνδυνο Αμερικανό πρόεδρο να πατήσει το κουμπί;

Πρόσφατα, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επανέλαβε ότι στο ρωσικό πυρηνικό δόγμα, υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες που προβλέπουν τις συνθήκες χρήσης πυρηνικών. «Έχουμε τις δικές μας αρχές» είπε. Ποιες όμως είναι αρχές που ακολουθεί η μοναδική χώρα στην ιστορία που τα έχει χρησιμοποιήσει εναντίον αμάχων, οι ΗΠΑ;

Σύμφωνα με τον διευθυντή του Αμυντικού Προγράμματος της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων Αδάμ Μάουντ οι υπάρχουσες πρακτικές της Ουάσιγκτον για την αξιολόγηση των πυρηνικών επιλογών μπορεί να μην είναι καλός οδηγός εάν ξεσπάσει κρίση και αυτό εγκυμονεί κινδύνους.

Πριν τρία χρόνια, περίπου, επί αμερικανικής προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, η τότε Πρόεδρος της Βουλής Νάνσι Πελόζι είχε ρωτήσει τον Πρώην Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου στρατηγό Μαρκ Μίλεϊ για το εάν θα μπορούσε να αποτρέψει έναν «ασταθή πρόεδρο» από τη χρήση πυρηνικών όπλων.

Από την πλευρά του, ο Μίλεϊ φέρεται να συγκέντρωσε ανώτερους αξιωματικούς για να τους υπενθυμίσει να ακολουοθούν εντολές ερήμην του, λέγοντάς τους, «ό,τι κι αν σας λένε, εσείς κάνετε τη διαδικασία. Εσείς κάνετε τη διαδικασία. Και είμαι μέρος αυτής της διαδικασίας».

Δύσκολα θα έλεγε κάποιος ότι ένας Αμερικανός πρόεδρος σήμερα περιορίζεται αποτελεσματικά στη χρήση πυρηνικών όπλων

Ωστόσο, όπως εξηγεί με ανάλυσή του στο αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy ο Μάουντ, ούτε η Πελόζι ούτε ο Μίλι είχαν καμία νόμιμη εξουσία να εμποδίσουν έναν αποφασιστικό Τραμπ να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα.

Σήμερα, ο μοναδικός περιορισμός στην εξουσία ενός Αμερικανού Προέδρου να διατάξει πυρηνική επίθεση είναι ότι τα μέλη των ενόπλων δυνάμεων είναι υποχρεωμένα να αρνηθούν να εκτελέσουν μια διαταγή που παραβιάζει το Δίκαιο του Πολέμου.

Μεταξύ άλλων, οι αξιωματικοί πρέπει να αρνηθούν να πραγματοποιήσουν ένα πυρηνικό χτύπημα που δεν είναι απαραίτητο για να νικήσει έναν εχθρό όσο το δυνατόν γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα ή που θα προκαλούσε ζημιά σε αμάχους που είναι αδιάκριτη, απάνθρωπη ή δυσανάλογη προς τον στρατιωτικό στόχο.

Ποιά είναι η διαδικασία σήμερα

Ωστόσο σύμφωνα με τον Μάουντ τα πράγματα είναι πολύ πιο περίπλοκα.

Η αναμενόμενη διαδικασία είναι ότι ένας Αμερικανός πρόεδρος που εξετάζει την πυρηνική χρήση θα συγκαλέσει μια διάσκεψη με ανώτερους συμβούλους για να δει όλες τις επιλογές που παρουσιάζονται, πριν αποφασίσει. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία υλικοτεχνική ή νομική απαίτηση να συγκαλέσει ένας πρόεδρος μια διάσκεψη, να συνεργαστεί με αυτήν καλή τη πίστη ή να λάβει σοβαρά υπόψιν τις συμβουλές των συμβούλων.

Στην πραγματικότητα, μπορεί να στείλει τη διαταγή του απευθείας στο Εθνικό Στρατιωτικό Κέντρο Διοίκησης (NMCC), το οποίο στη συνέχεια διαβιβάζει τη διαταγή στις Ένοπλες Δυνάμεις.

Το 2017 ο Διοικητής της Στρατηγικής Διοίκησης των ΗΠΑ (Stratcom) στρατηγός Ρόμπερτ Κέλερ, παραδέχτηκε στη Γερουσία, «Δεν ξέρω ακριβώς» τι θα είχε συμβεί αν είχε αρνηθεί να εκτελέσει μια παράνομη πυρηνική εντολή όταν υπηρετούσε στην εν λόγω θέση.

Ο Μάουν αναρωτιέται, τι θα γινόταν αν ο Πρόεδρος προσπαθούσε να παρακάμψει αυτόν τον αξιωματούχο; Στην πράξη, ένας συνασπισμός αξιωματικών ή πολιτικών αξιωματούχων θα μπορούσε πιθανότατα να βραχυκυκλώσει τη διαδικασία διοίκησης και ελέγχου για να εμποδίσει μια παράλογη διαταγή, αλλά το σύστημα δεν θα πρέπει να εξαρτάται από την ανυπακοή, υποστηρίει ο Μάουντ.

Δεν είναι επίσης σαφές πώς συγκεκριμένοι αξιωματούχοι θα ερμήνευαν τις υποχρεώσεις τους βάσει του δικαίου του Πολέμου.

Αναπάντητα ερωτήματα

Ο Μάουντ διατυπώνει μια σειρά από εύλογα ερωτήματα. Άραγε, ποιος έχει δικαίωμα να αντιταχθεί σε μια εντολή; Τι θα θεωρούσαν ως νόμιμο στρατιωτικό στόχο; Θα μπορούσαν να αξιολογήσουν μη πυρηνικές επιλογές για να προσδιορίσουν ότι ένα πυρηνικό όπλο ήταν το χαμηλότερο αποτελεσματικό επίπεδο ισχύπς, όπως απαιτείται; Πώς ακριβώς θα υπολόγιζαν τον αριθμό των θανάτο παράπλευρων απωλειών (αμάχων);

Αυτές οι ερωτήσεις μπορούν να έχουν μόνο υποκειμενικές απαντήσεις και απαιτούν περισσότερες πληροφορίες από αυτές που είναι διαθέσιμες σε μεμονωμένο υπάλληλο. Γι΄ αυτό και ο Αμερικανός εμπειρογνώμονας θεωρεί ότι το ισχύον πλαίσιο στις ΗΠΑ δεν δίνει λύσεις.

«Δεν αρκεί το Εθνικό Στρατιωτικό Κέντρο Διοίκησης να πιστοποιεί εκ των προτέρων μια επιλογή ως νόμιμη, επειδή μπορεί να μην είναι νόμιμη στο πλαίσιο που την παραδίδει ένας πρόεδρος» λέει ο Μάουντ.

Το σίγουρο επίσης για τον δρ. Μάουντ ότι το πρωτόκολλο που οδήγησε στις αποφάσεις για τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι δεν πρέπει να επαναληφθεί σήμερα.

Ο καθένας πρέπει να έχει έναν δικηγόρου δίπλα του

Γι΄αυτό και ο Αμερικανός επιστήμονας θεωρεί ότι ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν πρέπει πριν την εκλογές του Νοεμβρίου του 2024 να θέσει σε εφαρμογή μια καθορισμένη, αποτελεσματική, αυστηρή και νόμιμη διαδικασία για την αποτροπή οποιουδήποτε προέδρου από την έκδοση παράνομης εντολής εκτόξευσης πυρηνικής ενέργειας.

Μπορεί να ξεκινήσει με τη δημιουργία μιας δομής για τη σύσκεψη που θα λάβει την απόφαση. Εάν ένας πρόεδρος έχει πρόσβαση στη διαδικασία, το Εθνικό Στρατιωτικό Κέντρο Διοίκησης θα πρέπει να συγκαλέσει αυτόματα μια διάσκεψη μεταξύ ενός συγκεκριμένου συνόλου εντολέων, συμπεριλαμβανομένων των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας, του προέδρου, του διοικητή της Διοικητής της Στρατηγικής Διοίκησης των ΗΠΑ και του σχετικού περιφερειακού διοικητή που μπορεί να συμβουλεύει για τις συνθήκες σε μια συνεχιζόμενη σύγκρουση.

Καθένας από αυτούς τους εντολείς θα πρέπει να συνοδεύεται από τον νομικό σύμβουλό του, ο οποίος είναι έτοιμος να αξιολογήσει τη νομιμότητα μιας πυρηνικής παραγγελίας. Όταν ο πρόεδρος διαβιβάζει μια απόφαση για χρήση πυρηνικών όπλων, κάθε εντολέας θα πρέπει να υποβάλει μια απόφαση για την πιστοποίηση ή όχι ότι η εντολή συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις των ΗΠΑ βάσει του νόμου περί ένοπλων συγκρούσεων.

Εάν οι παρευρισκόμενοι ιθύνοντες πιστοποιήσουν τη νομιμότητα μιας προεδρικής εντολής, τότε αυτή μπορεί να γίνει έγκυρη και να διαβιβαστεί διαβιβάζεται στο Εθνικό Στρατιωτικό Κέντρο Διοίκησης. Ακριβώς όπως το Εθνικό Στρατιωτικό Κέντρο Διοίκησης επιβεβαιώνει μια εντολή ότι προέρχεται από τον πρόεδρο, θα πρέπει επίσης να απαιτεί πιστοποίηση νομιμότητας προτού διαβιβάσει αυτήν την εντολή για τα πληρώματα που θα πραγματοποιήσουν την εκτόξευση.

«Ο Μπάιντεν θα πρέπει να σκεφτεί προσεκτικά τους κανόνες πιστοποίησης» προσθέτει ο Μάουντ. «Κανένας πρόεδρος δεν πρέπει να μπορεί να βιαστεί ή να παρακάμψει τη διαδικασία. Οι υπεύθυνοι θα πρέπει να έχουν αρκετό χρόνο για να αξιολογήσουν τη διαδικασία και η πιστοποίηση θα πρέπει ιδανικά να είναι ομόφωνη. Σε περιπτώσεις όπου είναι απαραίτητη η άμεση εκτόξευση, η νομιμότητα θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη και οι εντολείς θα πρέπει να μπορούν να πιστοποιήσουν αμέσως την εντολή».

Ο πρόεδρος θα πρέπει επίσης να εκδώσει οδηγίες για τη βαθμονόμηση του τρόπου με τον οποίο οι κυβερνητικοί δικηγόροι αξιολογούν τη νομιμότητα των πυρηνικών επιλογών, συμπεριλαμβανομένου του τι χαρακτηρίζεται ως θεμιτού στρατιωτικού στόχου που θα μπορούσε να δικαιολογήσει τη χρήση πυρηνικής ενέργειας.

Επίσης αξιολογούν πώς θα πρέπει να σταθμίζουν τις απώλειες ζωών έναντι του στρατιωτικού πλεονεκτήματος και πώς καθορίζουν πότε η πυρηνική χρήση μπορεί να διακρίνει μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών στόχων.

Με την πάροδο του χρόνου, αυτού του είδους η καθοδήγηση θα μπορούσε να έχει σημαντική επίδραση στις επιλογές που παρουσιάζονται σε έναν πρόεδρο, υποστηρίζει ο Μάουντ.

Τι μπορεί να κάνει ο Μπάιντεν

Ως πρώτο βήμα, ο Μπάιντεν θα πρέπει να δηλώσει ότι οι ΗΠΑ θα χρησιμοποιούσαν πυρηνικά όπλα μόνο σε ακραίες περιπτώσεις όταν δεν υπάρχει βιώσιμη μη πυρηνική εναλλακτική λύση για την επίτευξη ζωτικών στρατιωτικών στόχων, λέει ο δρ. Μάουντ. «Αυτό όχι μόνο θα ενθάρρυνε τους υπεύθυνους να δώσουν προτεραιότητα σε πιο αξιόπιστες συμβατικές επιλογές, αλλά θα απέκλειε επίσης τη χρήση πυρηνικών όπλων για εξαναγκασμό ή τρομοκρατία των εχθρών».

Ο πρόεδρος θα μπορούσε επίσης να δηλώσει ότι οι βομβαρδισμοί των ΗΠΑ στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι θα παραβιάσουν το νόμο της ένοπλης σύγκρουσης σήμερα και δεν θα επαναληφθούν ποτέ.

Αν και το εγχειρίδιο πολέμου του Υπουργείου Άμυνας περιέχει και αυτές τις προτάσεις, ωστόσο, ο Μάουντ θεωρεί ότι εάν επιβεβαιωθούν επίσημα από τα προεδρικά χείλη θα βοηθούσαν τους μελλοντικούς αξιωματούχους να ερμηνεύσουν έννοιες όπως η αναγκαιότητα και οι διακρίσεις και θα τους παρείχαν λόγους να αντιταχθούν σε μια περιττή, απρόκλητη ή σκληρή εντολή εκτόξευσης. Μόλις εφαρμοστούν, θα ήταν δύσκολο για έναν ανεύθυνο πρόεδρο να κάνει διαφορετικά.

Δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ

Τέλος, οι ΗΠΑ μπορούν να προσθέσουν ένα βήμα στη διαδικασία της σύσκεψης που λαμβάνεται η μοιραία απόφαση, όπου ο πρόεδρος καλείται να διαβουλευθεί με τον ηγέτη μιας συμμαχικής χώρας που θα επηρεαζόταν άμεσα από την πυρηνική χρήση, εάν είναι δυνατόν.

Η επέκταση της ιδέας σε άλλους συμμάχους μπορεί όχι μόνο να ενημερώσει καλύτερα τους ηγέτες και των δύο χωρών, αλλά θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην οικοδόμηση ισχυρότερων, πιο εγγράμματων και πιο αξιόπιστων συμμαχιών.

Πάντως, για τον Αμερικανό εμπειρογνώμονας, η τρέχουσα διαδικασία για την έγκριση χρήσης πυρηνικών αποτυγχάνει όχι μόνο να ενημερώσει έναν υπεύθυνο πρόεδρο όσο και να περιορίσει έναν ανεύθυνο ηγέτη από το να διατάξει ή ακόμη και να πραγματοποιήσει μια περιττή πυρηνική επίθεση.