Το Ισραήλ και η Χαμάς είναι άσπονδοι εχθροί. Συμφωνούν, όμως, σε ορισμένα πράγματα και ένα από αυτά είναι η περιβόητη λύση των δύο κρατών.
Γιατί ούτε η κυβέρνηση του Τελ Αβίβ, ούτε η παλαιστινιακή Χαμάς έχουν πραγματικό ενδιαφέρον γι’ αυτή τη λύση, που θα έδινε τέλος όχι μόνο στον πόλεμο στη Γάζα, αλλά και σε αυτή την αιώνια σύγκρουση στην καρδιά της Μέσης Ανατολής. Επίσης, καμία από τις δύο πλευρές δεν επιθυμεί να σταματήσουν οι μάχες στη Γάζα, ακόμη κι αν η περιοχή ολόγυρα τους γίνεται ερείπια και σκόνη, όπως γράφει ο αρθρογράφος των Financial Times, Γκίντεον Ράχμαν.
Οι μάχες θα λάβουν τέλος
Σε κάθε περίπτωση, παρά τα όσα αναφέρονται παραπάνω, οι μάχες κάποια στιγμή θα λάβουν τέλος. Την επομένη μέρα, ο κόσμος θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια σειρά από επείγοντα ερωτήματα, όπως ποιος θα ανοικοδομήσει την περιοχή, ποιος θα αναλάβει τη διακυβέρνηση της, πως θα καταστεί εφικτός ο ανεφοδιασμός της.
Ακόμη και η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν παραδέχεται ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να καταλάβει εκ νέου τη Γάζα. Ωστόσο, οι σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και του ΟΗΕ έχουν ουσιαστικά καταρρεύσει. Και τα Ηνωμένα Έθνη δικαιολογημένα είναι επιφυλακτικά στο να επεκτείνουν τις αρμοδιότητές τους στη Γάζα, δεδομένου ότι περισσότεροι από 100 υπάλληλοί τους έχουν σκοτωθεί στη διάρκεια της ισραηλινής επίθεσης στην περιοχή.
Ο ρόλος της παλαιστινιακής αρχής
Εξαιτίας της έλλειψης καλύτερης εναλλακτικής λύσης, οι ΗΠΑ επεξεργάζονται σχέδια για να επαναφέρουν στο προσκήνιο την Παλαιστινιακή Αρχή, που είναι ονομαστικά υπεύθυνη για τμήματα της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης, στη διοίκηση της Γάζας. Ωστόσο, το προσωρινό αυτό όργανο αυτοδιοίκησης θεωρείται ευρέως ως ένας αδύναμος και διεφθαρμένος οργανισμός με μικρή αξιοπιστία. (Αυτό είναι ένα άλλο πράγμα στο οποίο συμφωνούν Ισραήλ και Χαμάς).
Όσον αφορά τα χρήματα, η ΕΕ έχει πει ότι δεν σκοπεύει να πληρώσει για την ανοικοδόμηση της Γάζας. Εξάλλου, τα χρηματικά ποσά που απαιτούνται για την Ουκρανία είναι ήδη ασύλληπτα. Το αμερικανικό Κογκρέσο φαίνεται να στρέφεται προς κάθε μορφής ξένης βοήθειας. Ο κόσμος μιλά για τους Σαουδάραβες και τους άλλους Άραβες του Κόλπου, ότι θα πρέπει να αναλάβουν να πληρώσουν το λογαριασμό. Θα προβούν όμως σε μια τέτοια δαπανηρή ενέργεια, χωρίς σαφείς πολιτικές δομές για τη χρηματοδότηση της Γάζας;
Israel, Palestine and the mirage of a two-state solution https://t.co/gKop8tLQQI
— Financial Times (@FT) December 11, 2023
Η λύση των δύο κρατών
Συνεπώς, μπορεί λοιπόν να μην υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης της άμεσης καταστροφής στη Γάζα χωρίς συμφωνία, τουλάχιστον στα χαρτιά, για μια μακροπρόθεσμη πολιτική λύση. Οι Σαουδάραβες, όπως και οι Αμερικανοί και η ΕΕ, υποστηρίζουν εδώ και καιρό μια λύση δύο κρατών, στο πλαίσιο της εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και του αραβικού κόσμου.
Όμως, αυτές τις μέρες, ακόμη και οι υποστηρικτές της συχνά ακούγονται αμήχανοι, όταν εκστομίζουν την συγκεκριμένη φράση και είναι κατανοητό, σχολιάζει ο Βρετανός αρθρογράφος. Η ιδέα αυτή έχει προωθηθεί κατ’ επανάληψη για περισσότερα από 30 χρόνια, αλλά δεν έχει καταφέρει ποτέ να ριζώσει.
Τα προβλήματα
Οι συνθήκες για μια συμφωνία δύο κρατών είναι, από τις περισσότερες απόψεις, πολύ χειρότερες από ό,τι ήταν το 1991, όταν η ειρηνευτική διάσκεψη της Μαδρίτης έβαλε δυναμικά την ιδέα στη διεθνή ατζέντα. Τότε, υπήρχαν λιγότεροι από 100.000 Ισραηλινοί έποικοι στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Σήμερα υπάρχουν περίπου 500.000.
Στη δεκαετία του 1990, υπήρχαν ακμάζοντα κινήματα ειρήνης τόσο στο Ισραήλ όσο και μεταξύ των Παλαιστινίων. Αλλά αυτό ήταν πριν από την επέκταση των ισραηλινών εποικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, δύο παλαιστινιακές ιντιφάντες και την τρομοκρατία στο εσωτερικό του Ισραήλ, την άνοδο της Χαμάς στη Γάζα και τις επανειλημμένες ισραηλινές επιθέσεις στην περιοχή.
Η άβολη αλήθεια
Τα στρατόπεδα ειρήνης τόσο στην Παλαιστίνη όσο και στο Ισραήλ είχαν ήδη περιθωριοποιηθεί, πριν από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ. Τώρα, ακόμα και ορισμένοι Ισραηλινοί που συμμετέχουν στον διακοινοτικό διάλογο υποτροπιάζουν και μιλούν για «αφανισμό της Γάζας». Αν οι Ισραηλινοί αισθάνονται έτσι μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, γιατί οι Παλαιστίνιοι να νιώθουν διαφορετικά για το Ισραήλ μετά από περισσότερους από 17.000 θανάτους στη Γάζα.
Η άβολη αλήθεια είναι ότι μερικές από τις χειρότερες υποψίες, που έχει η μία πλευρά, για την άλλη έχουν πραγματική βάση. Η Χαμάς έχει πει επανειλημμένα ότι θα ήθελε να καταστρέψει το Ισραήλ και να σφαγιάσει περισσότερους Ισραηλινούς και υπάρχουν ακροδεξιοί εξτρεμιστές σε καίριες θέσεις στην ισραηλινή κυβέρνηση, οι οποίοι ονειρεύονται ανοιχτά την εκδίωξη των Παλαιστινίων από την κατεχόμενη Δυτική Όχθη και τη Γάζα.
Ο παράγοντας Τραμπ
Από το μαύρο Σάββατο της 7ης Οκτωβρίου, η κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου δεν έχει επεξεργαστεί κανένα νέο μακροπρόθεσμο όραμα για το ισραηλινο-παλαιστινιακό ζήτημα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το Ισραήλ είναι τόσο επικεντρωμένο στο στόχο του, την καταστροφή της Χαμάς, που δεν μπορεί να σκεφτεί τόσο μακριά. Μπορεί, επίσης, να οφείλεται στο γεγονός ότι το σχέδιο της κυβέρνησης περιλαμβάνει την εκδίωξη των κατοίκων της Γάζας προς την Αίγυπτο, μια ιδέα που τόσο η κυβέρνηση του Μπάιντεν, όσο και η ίδια η Αίγυπτος, έχουν επανειλημμένα απορρίψει.
Ο Νετανιάχου – όπως και ο κάποτε φίλος του, ο Βλαντίμιρ Πούτιν (οι δύο άνδρες είχαν μια μακρά συνομιλία αυτή την εβδομάδα) – μπορεί να ελπίζει ότι θα ανοίξουν νέες ευκαιρίες, εάν ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέψει στον Λευκό Οίκο τον επόμενο χρόνο. Υπάρχει, όμως, ένα εμπόδιο σε αυτή τη στρατηγική. Ο Τραμπ και ο γαμπρός του, Τζάρεντ Κούσνερ, είναι ένθερμοι υποστηρικτές του Ισραήλ. Δίνουν, επίσης, μεγάλη σημασία στη σχέση τους με τους Σαουδάραβες. Δεν είναι τυχαίο ότι το 2017, το πρώτο ταξίδι του Τραμπ ως προέδρου ήταν στο Ριάντ.
Τι θέλουν οι Σαουδάραβες
Ορισμένοι άνθρωποι γύρω από τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, τον de facto Σαουδάραβα ηγεμόνα, είναι εντυπωσιακά αδιάφοροι για την παλαιστινιακή υπόθεση. Η πραγματική και μοναδική τους ενασχόληση παραμένει ο εκσυγχρονισμός της Σαουδικής Αραβίας. Η εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, μια τεχνολογική δύναμη, θα μπορούσε να συμβάλει στην επίτευξη αυτού του στόχου, καθώς και να αναγκάσει τους Αμερικανούς να δώσουν στο Ριάντ εγγυήσεις ασφαλείας. Οι Σαουδάραβες, όμως, ξέρουν καλά ότι δεν μπορούν τώρα να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, αν παρουσιαστεί ότι προδίδουν τους Παλαιστίνιους στην όλη διαδικασία.
Αν, λοιπόν, η Σαουδική Αραβία εμπλακεί σε μια προσπάθεια ανοικοδόμησης της Γάζας, σίγουρα θα απαιτήσει ως αντάλλαγμα πιο ουσιαστικές δεσμεύσεις του Ισραήλ για ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος. Υπάρχουν πολλοί λόγοι να αμφιβάλλει κανείς για το αν το Ισραήλ θα μπορούσε ποτέ να τηρήσει οποιαδήποτε τέτοια υπόσχεση. Ο λαός της Γάζας, ωστόσο, δεν μπορεί απλά να αφεθεί να ζει ανάμεσα στα ερείπια των σπιτιών του. Η παροχή βραχυπρόθεσμης βοήθειας προς αυτούς τους ανθρώπους εξακολουθεί να απαιτεί ένα μακροπρόθεσμο όραμα για την Παλαιστίνη. Αν κάποιος έχει μια καλύτερη ιδέα από τα δύο κράτη για δύο λαούς, η στιγμή να βγει μπροστά και να το πει είναι τώρα, καταλήγει ο Γκίντεον Ράχμαν.
