Στη μία άκρη των ΗΠΑ – στο Στέιτεν Άϊλαντ της Νέας Υόρκης – το σώμα μηχανικών του αμερικανικού στρατού άρχισε αυτό το μήνα να απομακρύνει τα ραδιενεργά απομεινάρια του Προγράμματος Μανχάταν του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, το οποίο παρήγαγε τις ατομικές βόμβες, που έδωσαν τέλος στο δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ταυτόχρονα, 2.000 μίλια μακριά, στο εθνικό εργαστήριο του Λος Άλαμος, βόρεια της Σάντα Φε στο Νέο Μεξικό, στον ίδιο χώρο που αναπτύχθηκαν και συναρμολογήθηκαν οι βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, έχουν πάρει φωτιά οι εργασίες για την παραγωγή «pits» πλουτώνιου, δηλαδή πυρήνων του χημικού αυτού στοιχείου στο μέγεθος γκρέιπφρουτ που βρίσκονται σε κάθε πυρηνική βόμβα του αμερικανικού οπλοστασίου.
Αμφότερα διηγούνται την πυρηνική ιστορία της χώρας από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, γράφει ο Guardian. Κι αυτό γιατί αν το πρώτο αναφέρεται στους 1.200 τόνους ουρανίου υψηλής ποιότητας που αγοράστηκαν και μεταφέρθηκαν το 1939 από το Βελγικό Κονγκό στο Στέιτεν Αϊλαντ, όπου υπάρχουν ακόμα ίχνη ραδιενεργούς μόλυνσης, το δεύτερο σχετίζεται με την τρέχουσα πυρηνική δραστηριοποίηση των ΗΠΑ που και επίφοβη είναι και επικίνδυνη μπορεί να αποδειχτεί.
Η επίφοβη πιθανότητα
Κι όλα αυτά την ώρα που από τον Φεβρουάριο του 2022, οπότε ξεκίνησε ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, η πιθανότητα μιας σύγκρουσης που θα περιλαμβάνει τη χρήση πυρηνικών όπλων δεν θεωρείται ένα απίθανο ενδεχόμενο. Εκτός από τις γεωπολιτικές εντάσεις με τη Ρωσία, η Κίνα και η στρατιωτική επέκταση της οδηγούν τις ΗΠΑ στον ύψους 1,5 εκατ. δολαρίων εκσυγχρονισμό του πυρηνικού οπλοστασίου τους, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αντικατάσταση των παλιών διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων Minuteman που εκτοξεύονται από σιλό και σταθμεύουν στο Γουαϊόμινγκ, τη Μοντάνα και τη Βόρεια Ντακότα με τον διάδοχο τους, τον Sentinel.
Ωστόσο, η ορθότητα της απόφασης για τοποθέτηση νέων πυραύλων, με δυνητικά περισσότερες κεφαλές, στην καρδιά των ΗΠΑ αμφισβητείται ήδη από πολλούς. «Γιατί να βάλουμε μια πυρηνική πινακίδα ‘’κλώτσα με’’ αξίας 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων στον σιτοβολώνα της χώρας;» αναρωτιόντουσαν συγκεκριμένα οι συντάκτες σχετικού άρθρου του Scientific American αυτόν τον μήνα. Εδώ και δύο δεκαετίες, το Πεντάγωνο και το Κογκρέσο ανησυχούν για την ικανότητα των ΗΠΑ να παράγουν τους πυρήνες των πυρηνικών κεφαλών, συμπεριλαμβανομένων των πυρήνων πλουτωνίου. Από το 1989, οι ΗΠΑ δεν είναι σε θέση να παράγουν πυρήνες στις ποσότητες που απαιτούνται για το «φρεσκάρισμα» ή την ανανέωση του αποθέματος των 3.708 πυρηνικών κεφαλών (περίπου 1.770 πυρηνικές κεφαλές έχουν αναπτυχθεί και 1.938 κρατούνται σε απόθεμα).
Το ζήτημα είναι ότι το πλουτώνιο φθίνει με την πάροδο του χρόνου, αλλά οι εκτιμήσεις ποικίλλουν σχετικά με το πόσο γρήγορα ή σε ποιο σημείο τα pits γίνονται πολύ μαλακά για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Οι περισσότεροι τέτοιοι πυρήνες είναι ήδη 40 ετών και άνω, αλλά ορισμένες μελέτες λένε ότι θα μπορούσαν να είναι καλοί για χρήση μέχρι και τα 80 χρόνια τους. Το εργαστήριο Livermore στη βόρεια Καλιφόρνια ανακοίνωσε το 2012 ότι δεν διαπίστωσε «κανένα απροσδόκητο πρόβλημα ‘’γήρανσης’’ … στο πλουτώνιο που έχει επιταχυνθεί σε ηλικία ισοδύναμη με ~150 χρόνια».
Why is the US ramping up production of plutonium ‘pits’ for nuclear weapons? https://t.co/bJQaMVDfIX
— Guardian US (@GuardianUS) November 26, 2023
Τα νέα σχέδια
Το 2018, η Εθνική Διοίκηση Πυρηνικής Ασφάλειας (NNSA) παρέδωσε ένα σχέδιο για την επίτευξη του στόχου του υπουργείου Άμυνας για 80 pits ετησίως με τη μεγιστοποίηση της παραγωγής στο Λος Άλαμος και τη μετατροπή ενός εργοστασίου κοντά στον ποταμό Σαβάνα στη Νότια Καρολίνα, το οποίο είχε αρχικά κατασκευαστεί για να ξεφορτωθεί 34 τόνους πλουτωνίου της ψυχροπολεμικής περιόδου που θεωρήθηκαν αχρείαστοι από τα προγράμματα πυρηνικών όπλων. Το έργο όμως αποδείχτηκε ανεπιτυχές και ακυρώθηκε το 2020.
Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα του αμερικανικού επιστημονικού περιοδικού, τα πρώτα 800 νέα pits θα διοχετευθούν στο πρόγραμμα Sentinel και στη συνέχεια θα ανανεωθούν και οι 1.900 πύραυλοι των ΗΠΑ που εκτοξεύονται από υποβρύχια. Οι νέες κεφαλές θα είναι επίσης ανθεκτικές σε κρούσεις ή «απρόσβλητες» σε τυχαίες εκρήξεις που θα μπορούσαν να διασκορπίσουν πλουτώνιο.
Ωστόσο, για την ώρα δεν υπάρχει τεχνογνωσία παραγωγής pits στις εγκαταστάσεις της Νότιας Καρολίνας και οι εκτιμήσεις για το κόστος έχουν ήδη αυξηθεί από 3.6 δισ. δολάρια σε πάνω από 11 δισ. δολάρια για ένα τρίτο λιγότερους τέτοιους πυρήνες. Τον Ιανουάριο, το Γενικό Λογιστήριο (GAO) των ΗΠΑ προειδοποίησε ότι το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του πλουτωνίου της NNSA δεν έχει αναπτύξει «ούτε ένα ολοκληρωμένο χρονοδιάγραμμα ούτε μια εκτίμηση κόστους που να ανταποκρίνεται στις βέλτιστες πρακτικές του GAO».
Νέα κούρσα εξοπλισμών
Τα ερωτήματα σχετικά με τα πυρηνικά όπλα στις ΗΠΑ επανήλθαν στη δημόσια συνείδηση με τις ρωσικές απειλές για την πιθανότητα χρήση τους μετά την εισβολή στα ουκρανικά εδάφη και στη συνέχεια εξαιτίας της παρουσίας του κινεζικού κατασκοπευτικού αερόστατου στα ανοιχτά των ακτών της Νότιας Καρολίνας τον Ιανουάριο.
Και σαν να μην έφταναν τα παραπάνω, μόλις τον Σεπτέμβριο, ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, προειδοποίησε ότι «δρομολογείται μια ανησυχητική νέα κούρσα εξοπλισμών». «Ο αριθμός των πυρηνικών όπλων θα μπορούσε να αυξηθεί για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες», είπε χαρακτηριστικά ο ίδιος, για να ακολουθήσει η εμπρηστική δήλωση του Ισραηλινού υπουργού, Αμιτσάι Ελιγιάχου, (που στη συνέχεια αποπέμφθηκε) για τη ρίψη «κάποιου είδους πυρηνικής βόμβας στη Γάζα» και για την ανάπτυξη ενός πυρηνικού υποβρυχίου κλάσης Οχάιο 18.000 τόνων στη Μεσόγειο.
«Πολλοί από εμάς πιστεύαμε ότι το πρόβλημα των πυρηνικών όπλων είχε λήξει με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Θυμάμαι έναν ανώτατο αξιωματικό της αμερικανικής αεροπορίας να λέει ότι βρισκόμασταν σε τροχιά καθόδου. Αλλά, σήμερα είναι φανερό, ότι δεν είμαστε πια σε τροχιά καθόδου», καταλήγει ο Φρανκ Ν. βον Χίπελ, Αμερικανός φυσικός και συνδιευθυντής του προγράμματος επιστημονικής και παγκόσμιας ασφάλειας στο πανεπιστήμιο του Πρίνστον.
